Op het dak van Heems sinds 1822:
bestuurders Hanneke Lankveld en Egbert Dijkstra van Zon op Heemstede en Jos Heems op wiens dak 240 zonnepanelen liggen.
© Peter Schat
Peter Schat – Noordhollands Dagblad – 5 april 2021
Zonnedaken realiseren kost burgers energie, maar ze krijgen er ook energie voor terug.
Zelf geen plek voor zonnepanelen of je dak ligt al vol? Dan is lid worden van een energiecoöperatie een mogelijkheid om duurzaam je eigen stroom op te wekken. Het vraagt wel wat ’energie’ van de burgers, die zich vrijwillig hiervoor inzetten. Provincies en Rijk trekken als stimulans de portemonnee.
In 2018 betrok dierenspeciaalzaak ’Heems sinds 1822’ in de Havenstraat in Heemstede een nieuw pand. De winkel heet zo om te benadrukken hoe lang de familie Heems de zaak al bestiert. De zoon van Jos Heems loopt al warm, om als zesde generatie het stokje over te nemen. En nee, de achternaam Heems heeft niets met zijn woonplaats te maken. “Ik ben een mug, geboren Haarlemmer, daar komt onze familie vandaan.”
In de winkel staan nogal wat stroomgebruikers, neem alleen al de aquaria waarvan het water voor de tropische vissen op 24 graden gehouden wordt. “Mijn broer en ik zagen maandelijks de energierekening en dachten al langer over zonnepanelen. Het dak van het oude pand was te slecht maar toen we hier nieuwbouw pleegden, was ’kan dat hier en werkt dat?’ de eerste vraag die we stelden. De staalconstructie van het dak is zwaar genoeg voor de panelen omdat het op veel water is berekend. En op sneeuw zoals we dit jaar hebben gemerkt!”
Zonnedag op Heems sinds 1822 in Heemstede.
© Peter Schat
Heems’ drijfveer is ideologisch, niet financieel. Gastvrij liet hij Zon op Heemstede 240 zonnepanelen op zijn dak leggen, het zevende project van de lokale energiecoöperatie. Twaalf panelen van Heems, de rest is eigendom van de leden elders in Heemstede. “Bizar, zoveel leuke reacties als je krijgt. Ik hoor klanten vaak zeggen: ’Van mij liggen er een paar panelen op dit dak’. En 99 procent van mijn klanten is al positief gestemd, want ze zijn met hun huisdier bezig. Dat maakt ons vak juist zo leuk!”
Klanten zien in de winkel op een computerscherm hoeveel CO2-uitstoot het dak bespaart. De opgewekte stroom gaat de winkel in en wat overblijft het net op. Egbert Dijkstra is voorzitter van Zon op Heemstede. “Veertig van onze leden hebben allemaal een stukje van het dak, zou je kunnen zeggen. De panelen zijn van de coöperatie en de opbrengst wordt verrekend met het stroomverbruik van de leden thuis. En we reserveren een deel van de opbrengst voor onderhoud.” In het plus-minnen met de opbrengst wordt ook met belasting geschoven. “Leden krijgen via hun energieleverancier de door hen betaalde energiebelasting terug. Die regel wordt de komende jaren afgebouwd, omdat zonnepanelen steeds goedkoper worden. Gelukkig komt er een eenvoudiger subsidieregeling voor in de plaats.”
Vrijwilliger
Zoals de bestuurders van alle coöperaties in ons land is hij vrijwilliger. Omdat burgers niet altijd de benodigde kennis en kunde hebben, moeten ze die in kunnen huren. De provincies Utrecht, Noord- en Zuid-Holland en Noord-Brabant leggen (opnieuw) miljoenen apart voor de burgercoöperaties, die uit de provinciale potten en fondsen kunnen putten om onderzoek te laten doen. Het fonds is bedoeld voor de voorbereiding. Waar kan het? Wie kunnen er mee doen? Kortom, de ledenwerving’’, legt de Zuid-Hollandse energiegedeputeerde Berend Potjer (GroenLinks) uit. “In het Klimaatakkoord is afgesproken dat de helft van de projecten in handen komt van de burgers, lokaal eigendom noemen we dat. Zodat niet alleen de grote bedrijven aan de energietransitie gaan verdienen.”
Voor Dijkstra weegt klimaatbewustwording zwaarder dan geldelijk gewin. “We presenteren ons niet als investeringsmaatschappij, hoor. Daar besteed ik mijn vrije tijd niet aan. Dat wat wij opwekken niet door CO2-uitstotende centrales hoeft te worden opgewekt, daar doen wij het voor.”
Wachtlijst
Ook voor Hanneke Lankveld is terugdringen van de CO2-uitstoot de motivatie om in het bestuur te stappen. Ze meldt dat er zo’n zestig tot zeventig huishoudens in Heemstede op de wachtlijst staan. “We zouden zo nog 750 panelen kunnen plaatsen.” Maar waar? Uit gesprekken met hockeyclub Alliance bleek vorige week dat het dak van het clubhuis geen panelen kan dragen. Vorig jaar ketste een plan af voor zonnepanelen op Atheneum College Hageveld. Het kwam verzekeringstechnisch niet rond. Een deel van tienduizend euro provinciesubsidie dekte niettemin gemaakte kosten. Speuren Lankveld en Dijkstra doorlopend in Heemstede naar platte daken van enige omvang? “Nee hoor, dat doen we gewoon op Google Maps”, lacht Dijkstra. Lankveld: “De gemeente heeft ook een open oog, we kijken nu naar parkeerterreinen, dat bij het zwembad bijvoorbeeld.”
Het verbaast Heems dat niet heel Heemstede op de wachtlijst staat. “Als ze slim zijn zou je dat toch wel verwachten.” Zon op Heemstede heeft echter nooit aan werving gedaan. Die behoefte is er ook niet, plekken voor panelen vinden is al lastig genoeg. Dijkstra: “Al neemt de belangstelling voor duurzame energie toe in de maatschappij, ik zie ondernemers nog te vaak afhaken als ze inzien dat ze er niet rijk van worden. Je moet dit doen om de duurzaamheid, niet voor het geld.” Maar, er is wetgeving in aantocht, die gemeenten meer in handen geeft om hergebruik van daken af te dwingen. “En panelen op het dak van je bedrijfsgebouw gaan meetellen voor je energielabel, ook als ze van een coöperatie zijn.” Dat in de samenleving de waardering voor ondernemers die aan groene stroom doen groeit, maakt het belangrijker voor lokale ondernemers zich als zodanig te profileren. “Waarom ook niet, wat doen ze anders met hun dak?”
Lankveld: “Van daken die niet lukken, word je wel verdrietig. Nieuwe projecten kosten ons veel tijd. Dit was een leuk project bij Heems. Blije ondernemers, blije gemeente, wij blij.”
Vera van Vuuren is voorzitter van de Noord-Hollandse Energie Coöperatie.
© Peter Schat
Stolpboerderijen
Blij met de subsidie van de provincie Noord-Holland is ook Vera van Vuuren, voorzitter van de Noord-Hollandse Energie Coöperatie (NHEC) en evenals de bestuurders uit Heemstede vrijwilliger. “We zijn met verschillende dingen bezig waarvoor we subsidie kunnen gebruiken. Bijvoorbeeld of we op het bedrijventerrein in ’t Zand zonnepanelen kunnen plaatsen. We moeten toch mensen inhuren om een businessplan te maken en marketing te doen. Ook onderzoeken we of zonnepanelen bij stolpboerderijen kunnen. Of dat er windmolentjes mogelijk zijn voor de boerderij en wat buren er omheen. Gaat om molentjes van 15 meter masthoogte die door de provincie sinds kort zijn toegestaan. We zouden daar graag een pilot mee doen. In Groningen zijn er best veel van, maar hier nog niet. Het is klein, helemaal niet in verhouding met de grote 3 MW windturbines. Wel beter in het landschap in te passen. Horizontale molens, hebben we ook naar gekeken. Maar bij de meeste van die kleine moet je bij wijze van spreken zelf de stroom aanzetten om ze te laten draaien.”
NHEC heeft twee ’postcoderoosprojecten’, waarvan leden in bepaalde postcodegebieden profiteren. Een met zonnepanelen op de tennishal in de Alkmaarse wijk Daalmeer en op het dak van een bedrijf in Waarland. “Op het dorpshuis en de sporthal in Waarland proberen we uitbreiding te krijgen. We lopen daar tegen het congestieprobleem op het net aan, we kunnen niet terugleveren.” Er is een dikkere kabel nodig? “Nee, juist niet, projecten als de onze zijn de manier om het juist zonder dikkere kabel te doen, omdat de stroom lokaal wordt opgewekt. We proberen met vijftien bedrijven in Dirkshorn en Waarland, die samen 6.600 zonnepanelen hebben, met Liander afspraken te maken over terugleveren.”
Er is nog een wereld te winnen, ook wat het project Poldermolen betreft in Hollands Kroon. Daarvoor heeft NHEC een aparte coöperatie opgericht, met vijfhonderd leden die één grote turbine willen plaatsen. De gemeente Hollands Kroon laat wel honderd windturbines van Vattenfall komen, maar weigert de grond te leveren voor de Poldermolen. “Beetje raar, we hebben zelfs al een vergunning, provincie en Rijk stimuleren dat bewoners hun eigen energie opwekken en de gemeente dwarsboomt dat op haar beurt.”
Geld voor expertise
Burgers investeren steeds vaker collectief in installaties voor duurzame energie, zoals zonnedaken en windmolens. Voldoende menskracht en expertise is voor deze burgercollectieven vaak een knelpunt. Provincies lossen dat op door geldkranen open te draaien. Zuid-Holland en Utrecht sluiten aan bij een Ontwikkelfonds waarin ze elk een miljoen stoppen, aangevuld door per provincie een miljoen van het ministerie van EZK. Leningen hieruit hoeven niet te worden terugbetaald als projecten niet doorgaan. Noord-Holland stelt in 2021 en 2022 per jaar 500.000 beschikbaar. Die provincie gaf vanaf 2018 al 114 keer subsidie. Omdat de energiecoöperaties tevreden zijn over deze regeling gaat Noord-Holland op deze voet door. Het Ontwikkelfonds moet zichzelf nog bewijzen. Mocht de regeling over een paar jaar succesvol blijken, dan kan Noord-Holland altijd nog overwegen om aan het fonds deel te gaan nemen.
